Trong thời quá khứ, lúc dòng vua Bra-ma-na
trị vì xứ Ba Ra Na Thi, có một gia đình Sư tử gồm cha, mẹ và hai con, một trai,
một gái. Cậu trai tên là Mê Năn. Chẳng bao lâu cậu lớn lấy vợ. Gia đình từ đấy
thêm một miệng ăn. Mỗi ngày Mê Năn phải ra khỏi hang, đi đông đi tây, săn thú
đem về nuôi dưỡng song thân, vợ và em.
Một hôm, trong khi đi tìm miếng ăn hàng ngày,
Mê Năn gặp một con chồn nằm sát trên cỏ, đầu cúi rất lễ phép. Bộ hầm hừ, thét
như sấm nổ, chàng hỏi:
- Chồn làm gì ở đây?
- Bẩm Chúa Công, chồn khép nép thưa, chúng
con biết hôm nay có chúa Công đi ngang đây, nên quỳ đón từ sáng sớm đến giờ để
chào mừng.
Bẩm tánh kiêu hãnh, Mê Năn nghe mấy lời tưng
bợ của Chồn, lấy làm đắc ý.
- Thế là Chồn biết bổn phận con dân, Chúa
Công khen cho đó. Thôi đứng dậy về cùng ta. Chồn vâng vâng dạ dạ, khúm núm đứng
dậy và trỗi bước theo sau Sư tử.
Nhưng cha chàng, vừa thoáng thấy người khách
lạ vào hang là tỏ ý không bằng lòng ngay:
- Mê Năn con, Chồn là giống quỷ quyệt, xảo
trá khôn lường, bất nghĩa bất tín, con nên đề phòng mà đừng thân cận. Hãy đuổi
quách nó đi cho cha an dạ.
Mê Năn không trả lời, nhưng không đổi ý.
Chàng giữ Chồn ở lại làm bạn tác sớm chiều.
Một hôm, Chồn ngọt dịu bảo Mê Năn là chồn
thèm thịt ngựa, Mê Năn hỏi:
- Ở đâu có ngựa?
- Dạ, ở bờ sông Ba Ra Thi. Chồn đáp.
- Ngươi hảy dẫn đường ta đi.
Không đợi bảo hai lần, Chồn hối hả làm hướng
đạo.
Băng rừng vượt núi, chẳng bao lâu cả hai đến
bờ sông, một bầy ngựa nõn nà, lớn có nhỏ có, đang trầm mình dưới nước, hí hú nô
đùa. Lẹ như chớp nhoáng, Sư tử phóng mình vồ một con ngựa con rồi lao mình trở
lên bờ sông, một mạch chạy về hang, phía sau có Chồn nỗ lực đuổi theo, nét sung
sướng lộ trên gương mặt.
Ông lão Sư tử nghiêm nghị:
- Con đã sanh sự rồi đó, Mê Năn. Ai đời lại
dám bắt ngựa của vua mà ăn. Coi chừng, một ngày kia, vua nổi trận lôi đình, sẽ
truyền cho lính nã tên thì mười mạng con cũng không còn. Sư tử mà ăn thịt ngựa
thì sống lâu bao giờ! Hãy nghe ba, từ nay đừng sanh tâm bắt ngựa nữa.
Mê Năn không trả lời. Quá tin ở tài nhảy cao
chạy lẹ của mình, phần một bên Chồn cứ nịnh hót, chàng bất kể lời huấn từ, hễ
đôi ba hôm là cùng chồn đi đánh cắp một con ngựa về làm tiệc.
Chẳng bao lâu, Vua hay tin, dạy đem ngựa vào
nhốt trong vòng thành không cho ra bờ sông nữa. Thế mà Mê Năn và chú quân sư
Chồn vẫn lập thế bắt tha được vài con.
Vua dạy làm chuồng nhốt, song cài cửa khóa.
Vô ích. Năm mười hôm là có tin ngựa mất.
Vua giận quá, hỏi kế trừ gian ở các quan. Một
vị đại thần tiến cử một tay thiện xạ, có tài giết thú dữ. Vua cho đòi vào và
phán hỏi. Nhà thiện xạ quả quyết, nếu Sư Tử còn trở lại, thì trong một phát
chàng sẽ hạ mãnh thú, đem xác về nạp vua. Hoan hỷ, nhà vua hứa trọng
thưởng.
Ðến đêm, nai nịch hẳn hòi, bên đeo cung, bên
vắt tên, nhà thiện xạ ẩn mình trong bóng tối, sau một trụ đá. Tiếng trống trên
vọng đài vừa sang canh ba, chàng nghe có tiếng sột sạt. Sư tử tới, phía sau có
chú Chồn. Nhưng là tay sảo quyệt, chồn không tiến bước mà núp lại phía
sau.
Sư Tử phóng mình một cách nhẹ nhàng lên đầu
tường, nhảy xuống đất, chạy bay lại chuồng ngựa. Chàng thiện xạ tự bảo:” Sư Tử
lẹ lắm, bắt ngay lúc này, e hạ nó không được. Chi bằng đợi nó cõng ngựa chạy ra
sẽ hay”. Chàng vừa suy nghĩ xong là Mê Năn đã trở lại mé tường, trên vai nặng
trĩu một con ngựa. Chuyển hết thần lực, chàng thiện xạ buông tên.
Rống lên một tiếng, Sư Tử té bạt qua một bên,
rồi góp sức tàn, nhảy vượt lên mặt thành, bỏ ngựa, miệng kêu : “Ta bị thương
rồi”.
Chồn nghe tiếng la của bạn và hơi gió tên
bay, biết chuyện chẳng lành. “Thế là hỏng! Thôi đành tiên bảo kỳ thân. Ai có số
nấy, ta phải lo phận ta”. Nói xong, Chồn quặp đuôi chạy một mạch về hang mình,
không đoái hoài gì đến Mê Năn.
Tuy máu ra nhiều, Mê Năn vẫn cố gắng la lết
về với gia đình, nhưng vừa thấy mặt cha, mẹ, vợ, em là chàng ngã ra tắt
thở.
Thấy con mình mẩy đẫm máu, cha mẹ Mê Năn biết
chàng đã bị bắn trọng thương và chú Chồn gian xảo kia là nguyên nhân của tai
nạn thảm khốc. Tức tưởi, mẹ chàng kể lể: “Mê Năn con ơi! Như thế này cho con
biết để trước không nghe lời cha mẹ dạy. Hễ chơi với kẻ ác thì không toàn thân
là vậy. Nếu con không nghe lời xúi biểu của Chồn thì nay đâu ra nông nỗi
này”.
Cha chàng cũng cảm động: “Cha đã nói mà! Kết
bạn với kẻ xấu thì cái chung cuộc bao giờ cũng không hay. Con nghe chi đứa nịnh
bợ để cho thân thể phải đầm đìa những giọt máu đào của mẹ con đã chan sớt cho
con?
Em gái chàng, sụt sùi: “Anh Mê Năn ơi! Anh
thấy chưa, trước kia nếu anh nghe lời cha dạy, thì ngày nay anh em ta đâu có
chia lìa như thế này. Anh có ăn năn chăng, hỡi anh? Không bỏ vào tai những lời
minh chánh, là tự mình làm cho mình mù quáng, người xưa quả nói không
sai”.
Vợ Mê Năn cũng khóc: “Tại mình không khéo kết
bạn, nên mới chết oan uổng. Ai đời lại hạ mình thân cận với kẻ lòng dạ bẩn
thỉu, để cùng với nó bị đời khinh nhạo, chê bai”.
Trên đây là một câu truyện chính Ðức Phật đã
thuật lại để giáo hóa một Sa di thường hay lai vãng với những bạn bè không
tốt.
Phật thuyết vừa xong, vị Sa di liền tỏ ngộ,
đoạn tuyệt với những bạn xưa và đắc quả Tu đà hoàn.
Thiện Tâm
“Nghe lời
chê bai mà giận là làm ngòi cho người dèm pha, nghe câu khen ngợi mà mừng là
làm mồi cho người nịnh hót”.